فقدان نام ایران در فهرست تولیدکنندگان و خریداران رسمی واکسن سازمان بهداشت جهانی/ قریب به ۲۵ میلیون مبتلا به ویروس کرونا در ایران - ناکارایی ایمنی گله ای بدون واکسن - ایران جزو ۵ کشور با بالاترین میزان جانباختگی کرونایی
ایران وایر- ماهرخ غلامحسین پور: در حالی که حرف های ضد و نقیض مسوولان دولتی ایران درباره خرید واکسن کرونا ادامه دارد، یک منبع مطلع به «ایران‌وایر» که به داده‌های سازمان بهداشت جهانی دسترسی دارد، می‌گوید با این که نام ایران در فهرست ثبت خرید واکسن «کواکس» قرار گرفته اما درخواست ایران هنوز برای دریافت هیچ‌کدام از سه واکسن «فایزر»، «مدرنا» و «آسترازنکا» به ثبت نرسیده است.در چند روز گذشته خبرهایی مبنی بر استفاده از واکسن ایرانی نیز مطرح شد و مقام‌های مسوول در ایران مدعی هستند واکسن ساخت داخل در مرحله آزمایش انسانی قرار گرفته است. اما منبع مطلع «ایران‌وایر» می‌گوید تا کنون هیچگونه اطلاعاتی در مورد واکسن تولید ایران به سازمان بهداشت جهانی نرسیده است. «ایران‌وایر» در این گزارش از چند پزشک و متخصص پرسیده است اگر ایران واکسن‌های مورد تایید را نخرد، چه می‌شود؟
***
تا کنون چندین شرکت دارویی معتبر به نمایندگی از کشورهای مختلف جهان اعلام کرده‌‌اند که در ساخت واکسن کرونا به موفقیت‌هایی دست یافته‌‌اند و مابین آن‌ها، سه واکسن فایزر، مدرنا و آسترازنکا از مراحل آزمایش انسانی عبور کرده و مورد تایید سازمان بهداشت جهانی نیز قرار گرفته‌اند.
البته گفته می شود واکسن «سینوفارم» چین نیز به مراحل نهایی نزدیک شده است.
بسیاری از کشورهای جهان سبد تقاضایشان را برای ذخیره کردن واکسن‌های ثبت شده‌ای که در آستانه تولید انبوه قرار دارند، در صف خرید قرار داده‌‌اند و هم‌چنین کشورهایی که مدعی تولید واکسن کرونا هستند، اطلاعات مربوط به آزمایش‌های انجام شده را با شفافیت در اختیار افکار عمومی قرار داده‌‌اند یا دست‌کم در این مورد به سازمان بهداشت جهانی گزارش می‌دهند.
با اینکه محققان ایرانی می گویند، پا به پای پژوهش گران سراسر جهان اقدام به تولید واکسن کرونای تولید داخل کرده‌‌اند و قرار است این واکسن به زودی به مرحله آزمایش انسانی برسد اما یک منبع مطلع که به داده‌های سازمان بهداشت جهانی دسترسی دارد، به «ایران‌وایر» می‌گوید تاکنون هیچگونه اطلاعاتی در مورد واکسن تولید ایران به این سازمان نرسیده است.
او هم‌چنین تصریح می‌کند که درخواست ایران برای خرید هیچ‌کدام از سه واکسن فایزر، مدرنا و آسترازنکا در این سازمان به ثبت نرسیده است؛ یعنی با وجود این که نام ایران در فهرست کواکس برای دریافت سهمیه ۲۰ درصدی واکسن قرار دارد اما هنوز درخواست رسمی خود را برای دریافت واکسن به این کنسرسیوم که توسط سازمان‌های بین‌المللی مرتبط با بهداشت و سلامت و سازمان بهداشت جهانی حمایت می‌شود، ارایه نداده است.
«نورالدین پیرموذن»، پزشک و نماینده سابق مجلس شورای اسلامی که حالا ساکن امریکا است نیز حرف های منبع «ایران وایر» را تایید می کند و می گوید، نام ایران تاکنون در لیست خریداران رسمی واکسن یا تولیدکنندگان آن به ثبت نرسیده است: «در سازمان بهداشت جهانی پلتفورم مخصوصی برای ثبت نام کشورهایی که در کار تولید واکسن هستند، وجود دارد. در این پلتفرم، اسمی از ایران به ثبت نرسیده است. نام ایران در لیست درخواست کنندگانی که اقدام عملی برای خرید انجام داده باشند هم وجود ندارد. با این وجود، وزیر بهداشت گفته ما از سازمان بهداشت جهانی درخواست ۱۵ میلیون واکسن کرده‌ایم. برخی از همکاران سابق من هم می‌گویند که ایران از طریق هند، چین و روسیه دارد مذاکراتی انجام می‌دهد که ارزان‌ترین واکسن را خریداری کند.»
تناقض و آشفتگی اخبار مربوط به تولید و خرید واکسن، صدای رسانه های داخلی را هم درآورده است. همین امروز درحالی که «عبدالناصر همتی»، رئیس بانک مرکزی از تأمین اعتبار خرید واکسن سخن می گفت و وعده خرید در اسرع وقت می داد، «علی رضا بیگلری»، رئیس انیسیتو پاستور از رسیدن واکسن به ایران ظرف دو ماه آینده خبر داد.
اما در چند روز گذشته حجم اخبار ضد و نقیض درباره خرید واکسن آنقد‌ر زیاد بوده که هشتگ «واکسن بخرید» از سوی کاربران ایرانی به یکی از پرکاربردترین هشتگ های شبکه های اجتماعی فارسی زبان تبدیل شده است.
دکتر «سعیده سخایی»، متخصص اعصاب و روان ساکن شیراز به «ایران‌وایر» می‌گوید این روزها اغلب مردمی که به مطب این پزشک مراجعه می‌کنند، در کنار علایم فیزیکی، درگیر اضطراب نیز هستند. این پزشک معتقد است عدم شفافیت دولت در امر خرید واکسن و این که دورنما و اراده‌ای برای پیش‌گیری و درمان وجود ندارد، مردم را سرخورده کرده است: «موضوع برخورد متناقض دولت و انتشار اخبار ضد و نقیض باعث شده است مردم با موج گسترده‌‌ای از نگرانی و سرخوردگی اجتماعی روبه‌رو باشند. من این احساسات را در بیمارانم می بینم. در حالی که دول سراسر جهان در حال خرید واکسن برای شهروندان‌شان هستند و قرار است رایگان در اختیار آن ها قرار دهند. مردم ایران در حال مقایسه خودشان با مردم سایر کشورها هستند و احساس می‌کنند هیچ پناهی ندارند و دولت‌شان اقدام مؤثری در موردشان انجام نمی دهد. این روزها مدام می شنوم که ما بی کس هستیم یا مثلا تمام کشورهای جهان برای جان مردم خود احترام قائل هستند و واکسن می‌خرند و خیال مردم را آسوده می‌کنند ولی ما از چنین حمایت‌هایی محروم هستیم یا کاش در فلان جای جهان به دنیا می‌آمدیم، لااقل زنده می‌ماندیم.»
به گفته این پزشک، بار بسیار زیادی از استرس مزمن اجتماعی به دوش تصمیم اشتباه برای نخریدن واکسن، امروز و فردا کردن برای حفظ ایمنی مردم و از همه مهم‌تر، به دوش انتشار اخبار متناقض و غیر شفاف است به حدی که مردم را به اوج ناامیدی و استیصال رسانده و تبدیل به دغدغه جدی شده است.
او تا پیش از این از بیماران می شنیده که به سختی روزها را تحمل می‌کنند تا به فصل پاییز و توزیع واکسن برسند: «پاییز رفت و زمستان آمد و کماکان دورنمای روشنی وجود ندارد که اساسا واکسنی در ایران وجود خواهد داشت یا خیر؟»
برخی از مراجعان این روان‌پزشک، پرستاران و پزشکانی هستند که سختی کار در ایام کرونا آن‌ها را افسرده کرده است. در روزهای اخیر در امریکا واکسینه کردن کادر درمان آغاز شده است. پزشکان و پرستاران ایرانی ساکن امریکا با گذاشتن عکس لحظه واکسن زدن در شبکه‌های اجتماعی از دریافت واکسن خبر می‌دهند اما کادر درمان ایران هنوز هیچ امیدی به دریافت واکسن ندارند.
سخایی می گوید از همکاران متخصص خود شنیده است اگر ایران واکسیناسیون و پیش‌گیری را جدی نگیرد، با وجود گونه جدید کرونا که در ساختار پروتئین «اسپایک» آن تغییرات جدی دیده شده است و گفته می‌شود با یک جهش ژنتیکی، تا ۷۰ درصد می تواند سرعت انتقال بیشتری نسبت به نمونه قبلی داشته باشد، احتمالا شاهد مرگ و میر بی‌حد مردم خواهیم بود.
اشاره او به جهش ویروسی است که محققان اخیرا در بریتانیا وآفریقای جنوبی شناخته‌اند.
سخایی این روزها با بیماران بسیاری مواجه بوده و خودش شخصا بیماری را مشاهده کرده که برای بار دوم به کرونا مبتلا شده است: « اگر کسی بگوید الان ۶۰ یا ۷۰ درصد جامعه مبتلا شده‌‌اند و دیگر خطر چندانی وجود ندارد، درست نیست. ما چیزهای زیادی از این بیماری نمی دانیم و شاید تمام کسانی که مبتلا شده اند، در معرض ابتلای مجدد باشند. حتی گفته می شود که فرم‌های جدید بیماری شدیدترند. بنابراین، در این که واکسیناسیون باید در اسرع وقت انجام شود، نباید تردید کنیم.»
دکتر نورالدین پیرموذن هم که این روزها در حوزه کرونا با سازمان بهداشت جهانی همکاری می کند، معتقد است بر خلاف تصوری که دولت جمهوری اسلامی دارد، «ایمنی گله ای» کارساز نیست و نیاز مردم به واکسن را رفع نمی کند: «حکومت ایران در مقابله با پاندومی کرونا به ایمنی گله‌‌ای روی آورد و حالا خیالش آسوده است از آن بابت که تصور می کند، وقتی مابین ۶۰ تا ۷۰ درصد جمعیت کشور آلوده به ویروس شده‌‌اند، ایمنی حکم‌فرما می شود و نیازی به واکسن نیست. تا به حال قریب به ۲۵ میلیون نفر در ایران بیمار و بیش از ۲۰۰ هزار نفر قربانی شده‌‌اند. اما تعریف ایمنی گروهی بر اساس دیکشنری علم پزشکی، نه با وانهادن جامعه به حال خود، بلکه با توزیع واکسن فراهم می شود.»
پیرموذن توضیح می دهد که دولت بر این تصور است که چنین جامعه ای عملا نیازی به واکسیناسیون ندارد و آن ها فقط برای حفظ کادر پزشکی باید تلاش کنند. این در حالی است که صدها پزشک و پرستار در جریان شیوع بیماری جان خود را از دست داده اند و ایران جزو ۵ کشور جهان بوده که بالاترین میزان مرگ و میر کادر درمان در آن رخ داده است و این مرگ و میرها کماکان ادامه دارد و متوقف نشده‌اند.
آیا امیدی به واکسن داخلی هست؟:
پیر موذن در پاسخ به این سؤال می گوید: «آنچه در مورد تولید واکسن داخلی گفته شده، مبهم است. هم‌چنان نمی دانیم، چه ترکیبی دارد. اصولاً سازمان بهداشت جهانی معتقد است، تمام اطلاعات و دیتاهای یک واکسن خوب، باید شفاف و قابل عرضه باشند و به شکل روشنی در معرض افکار عمومی قرار بگیرند. واکسن ها باید مراحل آزمایشی، اعم از فاز حیوانی و تست های انسانی خود را با اطلاع رسانی کافی طی کنند و هر کدام از سه فاز یک، دو و سه بالینی آن ها باید حداقل سه ماه زمان بر باشد. چنین واکسنی در بهترین و خوش‌بینانه ترین حالتش، پس از ۹ ماه تأیید خواهد شد. بنابراین می بینید که ابهام بسیاری در این مورد وجود دارد.»
به گفته او، واکسن فایزر که باید در سرمای بیش از ۷۰ درجه منفی صفر نگه داری شود، برای ایران گزینه مناسبی نیست و واکسن مدرنا هم گران است و به همین دلیل در دستور کار وزارت بهداشت نیست. اما گویا واکسن آسترازنکا مد نظر آن ها و نمونه به صرفه تری باشد.
دکتر پیرموذن به واکسنی که با تصمیم گیری پزشکان سپاهی یا نظامیان یک کشور تولید و توزیع شود، خوش بین نیست: «به نظر می رسد، اکثر تصمیم گیرندگان در مورد واکسن مورد ادعا، افرادی مثل دکتر "مصطفی قانعی" باشند که از پزشکان نزدیک به سپاه و نیروهای نظامی است. به همین دلیل هم من از واکسنی که به دست برادران سپاهی و با نظارت سازمان ستاد اجرایی فرمان امام تولید می شود، بوی خوبی استشمام نمی کنم و کماکان منتظر می مانم تا مطالعات فاز یک، دو و سه آن منتشر بشود و نظرم را بگویم. کما این که مرحله آزمایشی واکسن مدرنا ۱۰ماه طول کشید و بعد از آن که داده هایش به بیرون درز کرد، مراجع علمی و دولتی توانستند در مورد آن تصمیم گیری کنند.»
او در پایان به این نکته اشاره می کند که تاکنون حدود ۲۰۰ طرح واکسن سازی در سازمان بهداشت جهانی به ثبت رسیده است، اما واکسن ایرانی جزو آن ها نیست.
«دکتر کاظم عطاری»، پزشک و پژوهشگر پزشکی اجتماعی ساکن واشنگتن می گوید، روزانه صدها نفر از مردم ایران عین برگ درخت خزان زده روی زمین می ریزند، ولی اراده ای برای خرید واکسن وجود ندارد.
این پزشک معتقد است، ساخت و بهره وری واکسن حق هر کشوری است: «هر کشوری حق ساخت واکسن و بومی سازی آن را دارد، اما توزیع واکسن در سطح گسترده نیازمند اقبال عمومی است و برای جلب اقبال جمعی، باید شرایط ساخت، آزمایش، نتایج کارآزمایی، انتقال و توزیع آن به طور دقیق و شفاف در اختیار رسانه های عمومی قرار بگیرد. اما ما هر لحظه می بینیم که اخبار مربوط به ساخت واکسن ایرانی در حال تغییر هستند و به همین دلیل هم در اصل ماجرای واکسن ایرانی شک می کنیم. از ابتدای آذرماه گفتند، قرار است مطالعات انسانی را شروع کنیم و بعد گفتند نیمه دوم آذرماه و حالا هم می گویند نیمه اول دی ماه این مطالعات شروع خواهد شد. یک بار می گویند، واکسن مورد نظر کاملا ایرانی است، بار دوم می گویند ممکن است نمونه چینی باشد که ما تست هایش را انجام بدهیم. همه این ها تردید های جدی ایجاد می کنند که ماجرا واقعا چیست؟»
دکتر عطاری با اشاره به این که احتمالا نمونه واکسن شرکت سینوفارم چین در ایران تست می شود، از احتمال وجود محصولات چند شرکت دیگر همچون «سینواک» و «کانسینوی» چین نیز نام می برد.
او با اشاره به اینکه هیچگونه اطلاعی در مورد آزمایشات حیوانی، انسانی و حتی کامپیوتری واکسن ایرانی وجود ندارد، توضیح می دهد که این جریان به فرض صحت، بسیار زمان‌بر خواهد بود. به همین دلیل بهتر است واکسن مورد نیاز خریداری شود: «مطالعات و کارآزمایی واکسن در دوره انسانی حتی در شرایط اورژانس، نیاز به یک برهه زمانی ۹ ماهه دارد و اگر همه نتایج مثبت باشند، تازه بعد از ۹ماه اجازه می دهند وارد سیستم درمان بشود. تصور کنید که تا واکسنی که ۹ ماه بعد تازه بعد از اما و اگر و با این شرط که آیا اقبال عمومی آن را موجه می داند یا خیر وارد چرخه سلامت بشود، ما شاهد مرگ مردم خواهیم بود. آیا عقل سلیم و نگرانی از بهداشت و سلامت مردم حکم می کند که در شرایطی که هر روز صدها نفر از همو‌طنان مان را در ایران از دست می دهیم، باز هم صبر کنیم تا ببینیم واکسن داخلی مؤثر خواهد بود یا نه؟ »
به گفته دکتر عطاری، کارزار توییتری «واکسن بخرید» حاکی از نگرانی عمیق مردمی است که با مرگ دست و پنجه نرم می کنند و به همین دلیل هم نباید زمان را از دست داد.
***
