افزایش خودکشی در بین کودکان و نوجوانان/ مهمترین عوامل: فقر و "کودک همسری" و اجبار کاری و ترک تحصیل و ..
خودکشی کودکان و نوجوانان بعنوان سرمایه های اجتماعی کشور به هر دلیل که رخ دهد، فاجعه ای غیرقابل جبران است. اما عمق فاجعه وقتی بیشتر مشخص می شود که علت این رفتار، مواردی همچون کودک همسری، فقر و بیکاری بوده است. رویداد۲۴ در این گزارش موضوع خودکشی نوجوانان در سقز را بررسی کرده و مواردی که در این شهرستان رخ داده را روایت کرده است.رویداد۲۴- شادی مکی: هفته گذشته دو دختر نوجوان در شهر سقز زندگی خود را به پایان رساندند. اولین دختر در سن ۱۶ سالگی پای سفره عقد نشست. او شدیداً با این ازدواج مخالف بود و می گفت، آمادگی ازدواج ندارد و می خواهد برای زندگی اش تصمیم بگیرد، تحصیل کند، در جامعه رشد کند و هر وقت که خودش خواست با فردی که صلاح می دانست، ازدواج کند. او هم می خواست مثل هر انسانی از حق خود برای انتخاب مسیر زندگی استفاده کند، او حتی تهدید کرده بود که در صورت ازدواج با این فرد، دست به خودکشی می زند.
هیچکس، اما به تهدید‌ها و مخالفت های دختر نوجوان اهمیت نداد، بزرگتر‌ها نهایتاً تصمیم شان را برای زندگی دختر ۱۶ ساله گرفتند و او را با اجبار راهی خانه همسر کردند و داماد، اما بدتر از خانواده، او را تحت فشار می گذارد و رفتار خوبی ندارد، دختر بار دیگر اعلام می کند نمی تواند به این زندگی ادامه بدهد، اما گوش شنوایی نیست.
یک ماه کابوس وار بر دختر می گذرد و در نهایت فشار‌ها آنقدر زیاد می شود که تصمیمش را می گیرد، میان مرگ و زندگی تحت فشار و تضییع حداقلی ترین حقوقش، مرگ را انتخاب می کند. ساعاتی بعد جسد حلق آویز شدۀ دختر ۱۶ ساله فریادی می شود بر سر خانواده ای که او را درک نکردند.
خودکشی به دلیل اختلافات خانوادگی:
دو روز بعد از این دختر سقزی، دختر دیگری زندگی اش را به پایان می رساند، هیچکس از او نمی‌گوید. مرگ خودخواسته در سکوت نوجوان ۱۷ ساله را راهی خانه ابدی اش می کند. می گویند، علت خودکشی دختر نوجوان مشخص نیست. برخی می گویند، اختلاف با خانواده؛ برخی می گویند، نامزدی اجبار. به هر روی، این دختر نیز مرگی به شدت جانفرسا را برای خود انتخاب می کند که ریشه آن را باید در اختلاف شدید میان او و خانواده اش جستجو کرد.
نکته آنکه این موارد، نه اولین موارد خودکشی به دلیل کودک همسری است، و با ادامۀ روند کنونی، آخرین آن نیز نخواهد بود. در ماه های پایانی سال گذشته بود که دو دختر بچه به فاصلۀ تقریباً یک ماه، دقیقاً به دلیل کودک همسری دست به خودسوزی و خودکشی زدند. آنها نیز ازدواج زودرس و بدون حق انتخاب را نمی خواستند.
از امروز می توان هشدار دارد که با ادامۀ شرایط کنونی و عدم تناسب قوانین با نیاز‌های انسان امروز از یک سو، و با توجه به آگاهی نوجوانان و دختران امروز به حقوق خود و آرزو‌هایی که هر یک برای آیندۀ خود دارند، از طرف دیگر، تعداد این خودکشی ها می تواند افزایش یابد.
فقر و ازدواج زودرس مهمترین علل خودکشی:
مسأله خودکشی نوجوانان در سقز به همین دو مورد ختم نمی شود. یک منبع آگاه محلی به رویداد ۲۴ می گوید: از فرودین تاکنون، چندین نوجوان زیر ۱۸ سال (دختر و پسر) در سقز خودکشی کرده اند.
او مهمترین علت خودکشی در میان دختران نوجوان این منطقه را نا آگاهی خانواده ها، فقر و ازدواج های زودرس و ناخواسته به دلیل سنت ها می داند. این فعال اجتماعی، همچنین بر این نکته تأکید می کند که طی هفته های اخیر نیز چند زن به دلیل خشونت در خانه دست به خودکشی و خودسوزی زده اند.
خانۀ امن نداریم:
به گفته این فعال اجتماعی در سقز، یکی از مشکلات این است که خانۀ امن وجود ندارد. دختران و زنان در معرض خطر و خشونت، برای مراجعه به خانۀ امن باید تا سنندج بروند، اما خانه امن هم چندان کمکی به این افراد نمی کند، زیرا تنها ۳ روز و نهایتاً یک هفته از این زنان نگهداری کرده و بعد از این مدت، معمولاً آنها را به خانواده باز می گرداند.
تحقیقات رویداد۲۴ نشان می دهد که در شهر سنندج، ۲ خانۀ امن، یکی نیمه دولتی و دیگری وابسته به یک مؤسسه خیریه وجود دارند که معمولاً بعد از طی یک هفته به دلیل نبود امکانات و البته به دلیل دستورالعمل های مربوطه، زنان را تعیین تکلیف می کنند که معمولاً این تعیین تکلیف، به معنای بازگشت به خانواه است.
بازگرداندن زودهنگام زنان و دختران از خانه های امن، این سؤال را ایجاد می کند که تضمینی وجود دارد که بازگرداندن این افراد به خانواده، خطر جدیدی را برای آنان ایجاد نمی کند و چه تضمینی وجود دارد که شرایط این زنان پس از بازگشت از خانۀ امن بهتر می شود؟ آیا ظرف ۲ تا ۳ روز، یا حتی یک هفته، می توان اطمینان حاصل کرد که مشکلات تنش زای چنین زنانی در خانواده حل می شود؟
خودکشی پسران نوجوان:
ماجرای خودکشی نوجوانان البته به خودکشی دختربچه ها ختم نمی شود و تعداد خودکشی پسران نوجوان نیز تأمل برانگیز است. یک منبع آگاه که از فعالان اجتماعی سقز است، به رویداد۲۴ می گوید: تعداد خودکشی پسران در سال جاری بیشتر بوده است. او مهمترین علت خودکشی پسران نوجوان را فقر و بیکاری و البته الگوبرداری آنان از یکدیگر عنوان می کند.
این فعال اجتماعی با اشاره به آمار بالای کودکان کار در کردستان می گوید: در این مناطق، بیکاری بیداد می‌کند، مردم هم شرایط مالی خوبی ندارند و بچه ها از ۱۵ و ۱۶ سالگی ناچار به کار می شوند و از تحصیل باز می مانند. البته اعتیاد در خانواده و بی توجهی والدین نا آگاه به فرزندان هم از دیگر عواملی است که باعث شده نوجوانان ما دست به خودکشی بزنند.
آنطور که او می گوید، نوجوانانی که از تحصیل طرد شده و مجبور به کار هستند و امیدی هم ندارند، با مشاهده خودکشی دوستان خود از این رفتار الگو برداری کرده و آن را تکرار می کنند و هیچ سازمانی هم فکری برای بهبود شرایط نمی‌کند.
این فعال اجتماعی امیدوار ا ست که دولت فکری برای بهبود شرایط مردم در کردستان و بویژه شهر خودش سقز کند، چرا که شنیدن مکرر خبر خودکشی افراد و بویژه نوجوانان بسیار آزار دهنده است.
به گزارش رویداد۲۴ در سال تحصیلی ۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹ پژوهشی با موضوع «بررسی رابطه سبک های تصمیم گیری و شیوه های مقابله با استرس، با نقش میانجی تنوع گفتار درونی، با ایده پردازی و اقدام به خودکشی در بین دانش آموزان دبیرستانی دور دوم شهرستان سقز»، توسط ابراهیم حسینی روانشناس بالینی اهل سقز انجام گرفت.
نتایج این تحقیق نشان داد که از ۴۲۳ دانش آموز شرکت کنده در این تحقیق، ۳۴ نفر معادل ۸/۳ درصد یک بار و ۱۱ نفر معادل ۶/۲ درصد از مشارکت کنندگان بیش از یک بار تجربه اقدام به خودکشی داشته اند، یعنی در کل، ۴۵ نفر از دانش آموزان مشارکت کننده در این تحقیق معادل ۱۰/۶۳ درصد تجربه اقدام به خودکشی داشته اند. همچنین ۸۷ نفر از شرکت کنندگان، یعنی معادل ۲۰/۵۶ درصد نیز دارای فکر خودکشی بعنوان یک راه حل بوده اند.
بررسی های میدانی و مصاحبه با دانش آموزان اقدام کننده به خودکشی در این تحقیق بیانگر آن بود که فقر از مهمترین علل اقدام به خودکشی در میان این دانش آموزان بوده است. از جمله عوامل بعدی، می توان به ضعف خانواده ها در مهارت های زندگی، بویژه مهارت های حل مسأله، حاشیه نشینی، اعتیاد والدین و عواملی دیگر اشاره کرد، که نباید به راحتی از کنار آن ها گذشت. بعنوان یک نمونه مصداقی، اعتیاد یکی از والدین و فشار بر فرزندشان برای ترک تحصیل کردن موجب شد که او خودکشی را بعنوانِ راهی برای حل مشکلش در نظر بگیرد تا خانواده راضی شوند که او ادامۀ تحصیل بدهد. متأسفانه پدیده تن فروشی در بین اعضای یک خانواده نیز یکی دیگر از علل اقدام به خودکشی دانش آموزان بوده است.
با این وصف و این رفتارهای خطرناک نوجوانان، باید دید مسئولان استانی و کشوری چه تصمیمی برای بهبود زندگی مردم در این شهر و تمامی مناطقی دارند که دچار فقر روز افزون بوده و به دلایل فرهنگی و اجتماعی نیازمند برخورداری از حمایت های اجتماعی و آموزش های فرهنگی هستند.
